Tangan speaker terikat?

Oleh Hishamuddin Aun

Keadaannya seolah-olah semua mereka yang berkepentingan membayangkan berada di tempat Speaker Dewan Rakyat Johari Abdul ketika ini. Kalau boleh mereka juga mahu membuat keputusan bagi pihaknya berkaitan status enam Ahli Parlimen Bersatu yang dikatakan mengkhianati parti dengan menyokong Perdana Menteri Anwar Ibrahim.

Selepas berbulan-bulan diperdebatkan, dua pemimpin Bersatu bersependapat bahawa Johari tiada pilihan kecuali mengisytiharkan enam kerusi Parlimen — Kuala Kangsar (Iskandar Dzulkarnain Abdul Khalid), Labuan (Suhaili Abdul Rahman), Gua Musang (Mohd Azizi Abu Naim), Jeli (Zahari Kechik), Bukit Gantang (Syed Abu Hussin Syed Abdul Fasal), dan Tanjong Karang (Zulkafperi Hanapi) — kosong untuk PRK diadakan.

Semalam, Bersatu menyerahkan notis pemakluman kekosongan kerusi enam Ahli Parlimennya yang sudah terhenti keahlian mereka serta-merta kepada pejabat speaker Dewan Rakyat dan sudah diterima pejabat Johari Abdul. Mengikut Perkara 49A Perlembagaan Persekutuan perenggan tiga, speaker Dewan Rakyat perlu memastikan berlakunya kekosongan luar jangka dalam tempoh 21 hari selepas notis diterima.

“Beliau (Johari) tiada pilihan kecuali mengisytiharkan enam kerusi Parlimen tersebut kosong dan seterusnya memaklumkan kepada Suruhanjaya Pilihan Raya (SPR) bagi membolehkan pilihan raya kecil diadakan,” kata Naib Presiden Bersatu, Ronald Kiandee, yang menandatangani surat itu selaku ketua whip parti.

Berpandangan serupa, Ahli MPT Bersatu Wan Saiful Wan Jan pula menegaskan Johari perlu berbuat demikian selepas Speaker DUN Kelantan Mohd Amar Nik Abdullah mengumumkan berlaku kekosongan luar jangka di kerusi Nenggiri yang disandang Azizi kelmarin.

“Saya berharap Johari sebagai speaker Dewan Rakyat akan memastikan ada sedikit keseragaman dalam pelaksanaan peraturan-peraturan DUN dan Dewan Rakyat,” kata Wan Saiful sambil menambah kemungkinan tercetus satu krisis perlembagaan yang serius sekiranya duluan daripada keputusan speaker DUN Kelantan itu tidak dituruti.

Pandangan kedua-duanya seperti ‘direstui’ pakar perlembagaan dan undang-undang Profesor Dr Nik Ahmad Kamal Nik Mahmood yang beranggapan ia akan menimbulkan sesuatu yang ‘pelik’ sekiranya keputusan yang akan dibuat Johari berbeza dengan speaker DUN Kelantan.

“Kalau ada dua keputusan berbeza, macam pelik. Seolah-olah peruntukan undang-undang anti lompat parti itu memang tak jelas atau terbuka kepada pelbagai tafsiran sedangkan peruntukannya sama. Pindaan Perlembagaan Negeri Kelantan sama dengan Pindaan Perlembagaan Persekutuan. Peruntukan yang sama digunakan di negeri dan Persekutuan,” katanya dipetik Harian Metro.

Dalam memperkuatkan hujahnya, Wan Saiful tidak hanya berpeluk tubuh. Ahli Parlimen Tasek Gelugor itu mengundang bekas Speaker Dewan Rakyat Azhar Azizan Harun sebagai tetamu audio siar Program Bersama WSWJ yang dikendalikannya dan disiarkan di laman Youtube, Ahad lalu.

Menegaskan speaker tidak mempunyai kuasa untuk mempersoalkan tindakan parti sekiranya notis pengosongan kerusi Parlimen diterima, Azhar berkata: “Bukan hak beliau untuk mempersoalkan perkara itu dan ia juga sealiran dengan peruntukan undang-undang Akta Pertubuhan. Terdapat satu seksyen bahawa tafsiran yang diambil Majlis Kerja Tertinggi (MKT) sesebuah parti mengenai peruntukan perlembagaannya adalah muktamad dan tidak boleh dipersoal di mahkamah pun.

“Dengan rasa hormat kepada speaker (Johari), cadangan saya ialah sememangnya beliau tidak boleh mempersoalkan tafsiran parti dan tindakan parti itu dan apa yang perlu dilakukan ialah mengikut 49A memastikan kekosongan luar jangka sahaja,” katanya.

Sebelum ini, keahlian tujuh wakil rakyat Bersatu — termasuk ADUN Selat Klang Abdul Rashid Asari yang menyatakan sokongan kepada Menteri Besar Selangor Amirudin Shari — gugur serta-merta selepas gagal menjawab surat arahan bertulis MPT Bersatu dalam tempoh 14 hari berakhir 31 Mei untuk menzahirkan ikrar taat setia kepada parti itu.

Kekal konsisten dengan pandangannya, peguam kanan Haniff Khatri Abdulla bagaimanapun menjangkakan Johari akan menolak notis Bersatu itu, antaranya kerana permohonan Bersatu itu bertentangan dengan Akta Perlembagaan (Pindaan) (No.3) 2022 (Akta A1663) atau lebih dikenali sebagai Akta Anti Lompat Parti.

“Pindaan perlembagaan dibuat Bersatu juga tidak memberi kesan besar sehingga menyebabkan enam bekas Ahli Parlimen Bersatu yang menyatakan sokongan kepada perdana menteri terpaksa mengosongkan kerusi masing-masing seperti termaktub dalam Perkara 49A Perlembagaan Persekutuan.

“Bagi saya tindakan speaker menolak permohonan Bersatu nanti tepat kerana dipecat daripada parti tidak dikira sebagai perbuatan melompat parti yang mengakibatkan seseorang Ahli Parlimen tergugur status sebagai wakil rakyat,” katanya kepada Sinar Premium, Jumaat lalu.

Haniff mengandaikan Johari sebagai salah seorang pemimpin Pakatan Harapan (PH) tidak mungkin membuat keputusan yang akan merugikan parti dan menjejaskan kedudukan Anwar sebagai perdana menteri. “Jadi, dari segi politik saya tidak percaya Johari akan membenarkan permohonan Bersatu,” katanya.

Senada dengannya Pengarah Eksekutif Ilham Centre Hisommudin Bakar turut tidak menolak kemungkinan Bersatu membawa kes membabitkan enam bekas ahli Parlimennya ke mahkamah sebagai jalan terakhir untuk mengosongkan kerusi terbabit.

“Bagaimanapun, prosiding kes ini mungkin mengambil masa lama sehingga PRU16, sekali gus menyebabkan keenam-enam ahli Parlimen terbabit terselamat,” tambahnya.

Elok dirujuk temu bual terakhir Johari dengan The Star pada 7 Jun sebelum beliau berlepas ke Tanah Suci untuk mengerjakan haji yang menyatakan beliau akan memerlukan masa untuk meneliti semua perkara dengan cermat, terutama melibatkan undang-undang termasuk Akta Anti Lompat Parti sebelum memutuskan sebarang keputusan terhadap enam Ahli Parlimen Bersatu itu.

“Untuk saya mengambil tindakan, saya mesti berhati-hati, saya mesti mendalami segala-galanya, semua aspek sebab apa juga keputusan yang saya buat bukan sahaja akan memberi kesan kepada ahli parti itu atau Ahli Parlimen tetapi juga negara. Saya mengambil sikap amat berhati-hati serta cermat dan selagi saya tidak yakin dengan keputusan yang saya buat itu, saya tak akan buat dulu.

“Saya amat berhati-hati bukan sahaja undang-undang tetapi moral dan segalanya saya kena pastikan bahawa tindakan saya itu betul dan saya tidak mahu dipersalahkan atau rasa bersalah apabila saya tidak berada di jawatan itu nanti,” katanya.

Jika Wan Saiful bercakap mengenai duluan dengan merujuk kepada keputusan DUN Kelantan mengosongkan kerusi Nenggiri kelmarin, Johari jelas bukanlah speaker yang boleh ‘disekolahkan’ begitu.

Pada 17 Jan 2023, Johari yang baru mengangkat sumpah sebagai speaker ke-11 Dewan Rakyat pada 19 Dis 2022 memutuskan empat bekas ahli Bersatu Sabah — Matbali Musah (Sipitang), Armizan Mohd Ali (Papar), Khairul Firdaus Akbar Khan (Batu Sapi), dan Jonathan Yasin (Ranau) — yang bertanding dan menang semasa PRU15 lalu tidak perlu mengosongkan kerusi Parlimen walaupun mereka keluar parti bagi menyokong Anwar.

Keputusan itu dibuatnya selepas Kiandee yang juga Ahli Parlimen Beluran dalam satu kenyataan pada 29 Dis 2022 berkata Bersatu sudah menghantar notis kepada Johari untuk memastikan berlaku kekosongan ‘luar jangka’ membabitkan empat kerusi Parlimen di Sabah. Ia susulan dakwaan bahawa empat Ahli Parlimen itu melakukan kesalahan melompat parti apabila bertindak keluar Bersatu Sabah dan menjadi ahli langsung dalam GRS yang diketuai Ketua Menteri Hajiji Noor. Bersatu kemudian memanjangkan kes itu ke mahkamah.

Duluan seperti yang mahu ditekankan oleh Wan Saiful sudah pun wujud lebih awal. Lebih daripada itu, Johari mempunyai minda dan pertimbangannya sendiri tanpa beliau boleh dipaksa-paksa untuk mengikut telunjuk sesiapa, tidak terkecuali Wan Saiful dan Kiandee yang mungkin kecewa buat kali kedua selepas sejarah dua tahun lalu itu.

“Speaker Dewan Rakyat ada mengeluarkan kenyataan bahawa beliau akan meneliti secara mendalam kerana ia mempunyai banyak kesan dan implikasi kepada rakyat dan negara. Beliau kena mengkaji secara mendalam sama ada keenam-enam ahli Parlimen terbabit sudah tergugur status sebagai wakil rakyat susulan pemecatan keahlian Bersatu baru-baru ini.

“Jadi kesimpulannya, sukar meramalkan apa keputusan bakal diambil speaker,” kata penganalisis politik Profesor Madya Dr Mazlan Ali. FMT